DISLEXIA

Dislexia irakurketaren eta idazketaren ikaste-prozesuari erasaten dioen transtorno bezala definitzen da gaur egun, umearengan inolako eskasia emozional, sentsorial (ikusmenaren edo entzumenaren arazo) nahiz intelektualik atzeman gabe. Zenbait teoriaren arabera, orientazio espazialaren akatsekin edota ikus-koordinazioaren alterazioekin egongo litzateke lotuta.

Dislexia ezin diagnostika daiteke argi eta garbi umeak sei-zazpi urte egin arte (eta beti psikologo, logopeda edo aditu baten eskutik). Hala ere, umearen gaitasun intelektualaren eta hizkuntza idatziaren inguruko bere trebetasunetan umeak lortzen dituen emaitza kaskarren arteko desoreka nabarmena da lehenagotik ere, bai gurasoak eta baita irakasleak ere susmotan jartzeko adinakoak. Ezaugarriak:

• Ezin dituzte letrak (alfabetoa) behar bezala ikasi.


• Ez dira hitzen osagaiak analizatzeko gai eta horrek irakurketa motela, nekosoa eta akatsez josia dakar (letrak jan egiten dituzte edo antzeko ortografia dutenak, adibidez b eta d, elkarrekin nahastu, ahoskatzeko zailtasunak dauzkate, puntuazio-zeinuekin trabatu egiten dira, hitzak luze samarrak edo zailak direnean irakurketa erabat aldrebesten zaie, etab.)

Dislexia maila desberdinekoa izan daiteke, noski, eta ume dislexiko guztiek ez daukate atzerapen edo zailtasun bera eskolan, baina normalean gehientsuenei kosta egiten zaie trebetasun bat baino gehiago martxan jartzea eskatzen duten lanak edo eginkizunak burutzea.

Hala ere, ume dislexikoak beste edozein ume bezain azkarrak dira, baina gauzak beste modu batera ulertzen dituzte. Beren egitura neurologikoa desberdina da, baina beren ikaskuntza-prozesuari beldurrik gabe aurre egiteko estrategia eta laguntza berezia eskainiz gero, arazo asko eta asko konpentsatu, errekuperatu eta konpontzeko gai dira. Dislexia ez da gaixotasun bat hitzaren zentzu hertsian, ikasteko modu desberdina baizik.Eta zailtasun edo diferentzia horiek onartzea gurasoen jarreraren arabera egon ohi da askotan.

AUTISMOA

Autismoa haurtzaroko gaixotasun bat da; beste pertsonekiko harreman-eskasia nabarmenak dituena. Bere sintomak 2-5 urte bitartean agertzen dira. Ezaugarriak:

• Ume autistak onegiak izan ohi dira, ia inoiz ez dute negarrik egiten edo ez dira urduritzen, eta beren sehaskan luze egon daitezke, lasai-lasai, bakarrik egon arren. Beren gurasoen aurrean “distraituta” bezala egoten dira eta ez diete haien maitasun-ekintzei erantzuten.


• Mintzaira-problemak, gutxi-asko grabeak, edukitzen dituzte ume autistek. Batzuetan mintzaira ez da batere garatzen; beste batzuetan, berriz, umea hitz egiten hasten da, baina 2 urte beteta, hortxe geratzen da ez atzera eta ez aurrera.Mintzairak ongi eboluzionatzen duen kasuetan ere, ez da normal garatzen (sintaxian bitxikeriak agertzen bait dira) eta hizkera monotonoa izan ohi da.


• Beren ingurugiroa beti berdin, mantentzea gustatzen zaie. Edozein aldaketak (eguneroko paseoan egin ohi duen bidean aldaketatxoren batek, edota etxean zerbait lekuz aldatzeak, adibidez) larritasun eta estutasun handia sortzen die. Beren portaeraren alor honek asko mugatzen ditu, behin eta berriz errepikatzen dituzten jokabide eta erritmo-multzo mugatu batzuk soilik bereganatzen dituztelako.

Zer egin ume autistekin? Erreabilitazio-programak:

• Gaitzak jota dagoen ume bakoitzak bere gaitasun edo ahalmen potentzialik handiena lortzea da programa hauen helburua.


• Ume autista bakoitzak programa indibidualizatua behar du; teknikariek gurasoekin batera prestatutako programa, aldizka-aldizka berrikusiko dena.
  
• Normalean bost dira landu beharreko arlorik funtsezkoenak: eguneroko bizimoduarekin lotutako iharduerak (jaztea, garbitzea, jatea, higienea eta norberaren autonomia), pedagogia espezializatua, komunikatzeko gaitasuna lantzea (edo ikastea, behar izanez gero), sozializazioa eta jokabidearen normalizazioa eta okupaziozko terapia.

IKASLEEN ARTEKO HARREMANAK

Ikastetxeetan ume asko daude, eta jakina denez, bakoitza desberdina da, eta ezinezkoa da denak harreman ona izatea elkarren artean. Hala ere, irakasleek ahal duten guztia egin beharko dute egoera kontrolatzeko.

Sortzen diren gatazka horiek, horiek, nola edo hala, eragina dute neska-mutilen ongizatean. Beraz, gure seme-alabengandik edo ikasleengandik ahalik eta hurbilen egotea komeni da, gertatzen ari zaien hori antzeman eta noraino eragiten dien ikusteko, eta, nola ez, laguntzen saiatzeko. Familiek euren seme-alaben bizipen eta jokaeren berri izan behar dute, eta esku-hartzeko bideak bilatu behar dituzte, seme-alaben jokabidea edozein dela ere (pertsona erasotzailea, ikusle pasiboa,erasoaren biktima…) Gatazka-egoera bati ez diogu inoiz garrantzirik kendu behar, norbait argi eta garbi kaltetuta gertatzen ari bada, batez ere, eta bai gurasoak, bai irakasleak, irtenbidea bilatzen saiatu behar dira.

Aipatu dudan moduan, ezin zaie gatazkei garrantzirik kendu, kasu batzuetan, gatazka horien ondorioa bulling-a izaten baita, baina beste batzuetan aldiz, umeen arteko haserrealdi bat baino ez da izaten. Beraz, garrantzia beti eman behar zaio, eta ahalik eta arinen konpontzen saiatu behar da bai irakaslea bai familia.

HIPERAKTIBITATEA

• Nola antzeman dezakegu haur bat hiperaktiboa dela?

1. Askotan, bere eskuak eta oinak larregi mugitzen ditu, edo bere eserlekuan asko mugitzen da.

2. Sarritan ikasgelan edo geldi egon behar den momentuetan bere eserlekutik zutitzen da.

3. Maiz momentu ezegokietan salto edo korrika egiten du.

4. Askotan, lasai jolasteko, zailtasunak izaten ditu.

5. Sarritan “martxan” egongo balitz bezala egoten da, motore bat izango balu bezala funtzionatzen du.

6. Maiz larregi hitzegiten du.

• Zer egin daiteke gelan haur hiperatiboarekin?

Haurren berezitasunak eta adimen mota kontuan hartuta, tratamendu programa baten atal nagusiak aztertzea. Tratamendu Programa azaltzea.

• Tratamendua:

-Tratamendua ume bakoitzari egokitu behar zaio, ume hiperaktibo guztiak sintoma desberdinak agertzen baitituzte.
-Badirudi, botikak eta interbentzio psikologikoa, heziketakoa eta soziala konbinatuta lortzen direla emaitza onenak.
-Umearen inguruko pertsonen parte hartzea ezinbestekoa suertatzen da, tratamenduaren arrakasta handiena lortzeko.
-Tratamendu farmakologikoa haurrak 6 urte dituenean hasi behar da, 2 edo 3 urteko luzapenarekin.
-Botikez gain garrantzi handia du umeak jasan ditzakeen bazterketa sozialak, horren aurkako neurriak aldez aurretik hartu beharko dira.

Beraz, irakasleak kasu hauetan oso asi egon beharko da eta ume honen gurasoekin harremanetan egon beharko da beti. Gainera, haurrarentzako aproposak diren ariketan bidaliko dizkio.

PSIKOMOTRIZITATEA

• Jolas librearen garrantzia:

Erlazio-Psikomotrizitatearen metodoa jolas librean oinarriturik dagoenez, jolas-mota horrek heziketan leku eta denbora berezi bat izateak duen garrantzia azpimarratu nahi dut. Jolas libreak haurraren barneko eta kanpoko mundua adierazten du sinbolikoki eta horrela bere fantasia, beldurra, zailtasuna, baliabidea, sormena eta abar azaldu eta lantzeko bidea ematen du.

Askotan, libreki jolas egiteko aukerarik izan ez duten haurrek bere ahalmen intelektualak murrizturik edukitzen dituzte. Horrez gain, jolasak ongi funtzionatzearen atsegina ematen dio haurrari. Beraz, jolasaren eragina zabala dela aitortu behar dugu, honen bitartez, haurra entseiu-errorea lantzen eta bere porrot-sentsazioak gainditzen ere saiatzen baita. Telebistaren aurrean pasiboki dagoen haurrak, aldiz, ez du hori garatzeko aukerarik izaten, eta tamalez, honako hau, gero eta haur gehiagori gertatzen zaie, beraz, gurasoak ere adi egon beharko lirateke kontu honetan.

• Irakaslearen jarrera psikomotrizitatea lantzean:

-Harreman asimetrikoa: Haurraren jolasean sartzeko itxura egiten du, jolasa aurrera ateratzen laguntzeko.

-Autokonszientzia: Emozioen autokontrola behar dugu, epaitu gabe, besteen sentimenduak hobeto ulertu ahal izateko. Gaitasun honi esker agresibtate arazoak, gorputz kontaktoak, ustezko projekzioak gainditu daitzeke, bai eta arauak bideratu inposaketarik gabe.

-Legearen eredu: Zenbait arau finkatu behar dira: minik ez ematea, besteen lanak errespetatu...

-Segurtasun fisiko eta afektiboa: Haurrari konfiantza adierazi: hitzez, jarreraz, kokapenaz, proposamen egokiz eta urratsen sekuentzia errespetatuz. Harrenganako amatasun giroa lortu behar dugu, baina aldi berean autoriate egituratzailea, ezetz esaten dakiena.

-Enpatia: Bestearen lekuan kokatzen jakin behar dugu, bestea nola sentitzen den jakin ahal izateko. Haurraren mugimenduzko adierazpena behatuz berari buruzko infomazioa jasotzeko gai izan behar gara. Ahots doinuak, keinuak, aurpegiko adierazpenen mezuak jaso behar ditugu. Haurrak bere aniztasunean, diren bezala onartu behar ditugu.

-Disponibilitaea: Adimen, afektibo eta gorputz arloko ezaugarrien bidez haurra ondo senti dadin lor dezakegu.

-Lan giro irekia: Haurrari burutatutako aukera desberdinak onartuko dira, heziketarako eta beren garapenerako lagungarritzat jotzen diren neurrian. Haurrak bere kezka, zalantza, beldurrak jasotzen direla somatu behar du.

(Irakasleak izan behar duen jarrerari buruzko puntu hauek, psikomotrizitateari buruzko blog batetik hartutakoak dira)

MURGILTZE PROGRAMAK

Nola hobetu euskararen jabekuntza hezkuntzan, jolasen bidez?

Euskararen irakaskuntza eta ikaskuntza metodoetan (murgiltze metodoetan konkretuago) asko hobetu da azken urteotan, baina oraindik ere akats eta gabezi ugari ageri dira. Hau dela eta, testu honen helburua horietako zenbait gabezi hobetzeko zer egin dezakegun azaltzea da.

Programa honek bigarren hizkuntzaren erakusketa goiztiar bat proposatzen du. Lehenengo hizkuntza baten jabe diren haurrak eskolan euskara (bigarren hizkuntza) lehen hizkuntza era naturalean ikasi duten moduan ikastea, ahal den heinean. Bigarren hizkuntzaren ikaskuntza kontestualizatua proposatzen du, honetarako egoera komunikatibo errealetan xede hizkuntza erabili (eduki eskolarraren irakas-ikaskuntza) beharko dugu.

Modu zehatzago batean, Haur Hezkuntzari bagagozkio, honek guztiak klaseko edozein ekintza garatzeko euskara lantzeko aproposak diren iharduerak aukeratu beharko ditugula suposatzen du.
Jolasa zergatik?

Aipatutako iharduera hauek jolasak izango dira. Hauen bitartez haurrek beraiek duten aritzeko grinari erantzuten diotelako, eta bera (jolasa) aitzakitzat hartuz inguruko beste pertsonekin, haur zein heldu, izango dituen partehartzeak probatzen dituelako.

Baina jolasek duten gauzarik garrantzitsuena sortarazten duten plazerrarekin umeengan motibapena iratzartzen dutela da. Sortarazitako motibapen honen ondorioz, munduaren eta egoera desberdinen ezagutza garatzen doa haurra bera ia konturatu barik.
Hau dela eta guretzat (Haur Hezkuntzako irakasleak izango garen neurrian) eta gure helburua lortzeko (kasu honetan bigarren hizkuntza baten jabekuntza) oso erabilgarria izango zaigu jolasa. Lehen esan legez, berarekin umeak motibatzen ditugulako eta honek xede hizkuntzaren ikaskuntza esanguratsuagoa bihurtzen duelako.

HEZKUNTZA PREMIA BEREZIAK

Honako honetan, Hezkuntza Premia Berezia duen haurra elebiduna izatera irits daitekeen edo ez azaltzen duen artikulu bat aurkitu dut.
Honetan hizkuntza bat, era natural batez nola ikasten den azaltzen du, hau da, zein irizpide jarraitu behar den horretarako. Baina gero, Hezkuntza Premia Bereziak dituzten haurren kasuetan, aipatutako irizpide orokor horiek aplikatzeko orduan kontuan hartu beharreko oinarriak aipatzen dira.
Honetaz gain, adimen atzerapena, hizkuntza nahasteak, emozio-arazoak eta moldatzeko arazoak eta gorreria duten haurren kasuan, zer egin eta zein oinarri hartu behar diren kontuan ere azaltzen du.
Beraz, oso interesgarria eta baliagarria den artikulua da.